Şampiyonsuz Geçen Yılların Matematiği

Fenerbahçe’nin son yıllarda sıkça dile getirdiği “yapı” ifadesi, organize bir grubun ya da oluşumun sarı lacivertli camiayı 10 yıldır şampiyon olmasına engel oluyor, şampiyonsuzluklarda yapının büyük payı olduğunu iddia ediyor. Bu 10 yıllık dönemde en fazla şampiyon olan takım Galatasaray. Sarı Kırmızılı taraftarlar ise “biz 14 yıl şampiyon olamadık, böyle saçmalamadık” diyor.

Fenerbahçe’nin iddiasının onlarca bileşeni var. Bugün (02.03.2025) sadece lig sıralaması, kazanılan maçlar ve atılan goller parametrelerinin maç sonuçlarına etkilerine bakacağız. Acaba her iki tarafın da iddiasını destekleyen ya da çürüten bir veri çıkacak mı karşımıza...

1970'ler ve Galatasaray Şampiyonsuzlukları

1970/71’den başlamak üzere 1972/73 sezonuna kadar 3 yıl üstüste şampiyon olan Galatasaray, 1973/74'den 1986/87'e kadar 13 sezon şampiyonluk yaşayamadı. Bu 13 sezonda Trabzonspor 6 defa, Fenerbahçe 5 defa, 2 defa da Beşiktaş şampiyon oldu.

Hiçbir istatistiğe girmeden şunu en başta söylemek çok önemli, bir sezonun şampiyonluğu, o sezon en fazla puan toplayarak elde ediliyor! 

Önceki 99 sezonda en çok puan toplayan, en çok maç kazanan, en çok gol atan takım olsanız da, “o sezon” bunları yapamazsanız başkası şampiyon oluyor. 99 sezonluk genel toplamın ortalaması bir takımın sürekli başarısına işaret ederken, bir sezonluk durum ise o takımın “dönemsel” başarısına karşılık geliyor.

Bir de bunu tersinden okursak, bir sezonda şampiyon olan takım çok kısıtlı birkaç yıllık bir dönemde korku verirken, bir takımın 99 sezonluk ortalaması, 99 sezon boyunca "kalıcı olan" bir korku oluşturuyor. Ancak başarı olarak adlandırılan ifade en basit şekilde; elde edilen kupa sayısıdır. 14 ya da 10 sezon boyunca en fazla golü atıp en fazla maçı kazanırken hiçbir kupa kazanılamadığında rakiplere tabii ki endişe verilmiştir ancak genel tanım “iyi ama yetersiz”den fazlası olamıyor. Bu bağlamda aşağıdaki istatistikler birer projeksiyon çizerken başarıya ya da başarısızlığa dair ifade çoğunlukla kişilerin kendi duygularıyla subjektif şekilde de açıklanabiliyor.

İki Puanlı Sistem ve Puanlar

Türk futbolu galibiyete 3 puan verilen sisteme 1987 yılında geçti. Bu yıla kadar galibiyete 2 puan veriliyordu. 

2000’li yılların sonrası ve 1970’ler karşılaştırılırken bu da takımların toplam puanları arasında büyük anlam farklılığına neden oluyor. 1 galibiyet puan bakımından 2 beraberliğe eşit olunca sezon boyunca elde edilen puanların toplamı birbirine çok yakın oluyordu. Bu eşitliği bozan ise atılan gol sayısı... 

Bu kapsamda Trabzonspor'un bir sezonu eksik bile olsa takımların 13 yıllık puan toplamı (1973/1986) şu şekilde;

Fenerbahçe          536 puan

Trabzonspor        496 puan

Galatasaray         494 puan

Beşiktaş               487 puan

Trabzonspor’un bir eksik sezonunu da hesaba katıp bu 13 sezonun maç başına puan ortalaması ise,

               Fenerbahçe          1,3137 maç başına puan

               Trabzonspor        1,3121

               Galatasaray         1,2107

               Beşiktaş              1,1936

Gerek genel puan toplamı gerekse de maç başına puan toplamına bakıldığında bu 13 yıllık dönemde Beşiktaş 3 şampiyonluk yaşarken, Beşiktaş'tan daha fazla puan toplayan  Galatasaray’ın da belki 1 belki de 2 şampiyonluk yaşaması beklenirdi.

Takımların ligi kaçıncı sırada bitirdiklerinin aritmetik ortalaması

               Fenerbahçe          2,61

               Trabzonspor        2,58

               Galatasaray         4,30

               Beşiktaş               5

Bu sıralama ortalaması şampiyon olunan sayı ile fazlasıyla uyumlu. 

Çünkü bu 13 sezonluk dönemde Trabzonspor 6 defa, Fenerbahçe 5 defa, 2 defa da Beşiktaş şampiyon oldu. Yine Galatasaray’ın Beşiktaş’tan daha iyi olmasının beklendiği ortaya çıkıyor. Diğer yandan en iyi iki takımın ortalaması kupalara da yansımış durumda.

Lig sıralaması tablosuna bakıldığında;

Trabzonspor’un 1975/76’dan 1983/84’e kadar 9 sezon boyunca daima ilk 2’de yer alması muhteşem bir tarihsel dönem yaşadığının ispatı. 2000’li yıllardaki Bursaspor, Başakşehir, Trabzonspor şampiyonluklarından çok başka bir başarıya işaret ediyor bu dönem.

Fenerbahçe de şampiyonluk sayısı ile gayet uyumlu bir şekilde 13 sezonun 9’unda ilk 2 sırada yer aldı. Bir sezon şampiyonluğa mücadele eden bir takım iken diğer sezon ilk 3'e giremeyen bir takımdan ziyade bu 13 yılın tamamında şampiyonluk yarışında olduğunu ve zaman zaman (hatta en çok) elde eden takım olduğunu gösteriyor.

Hem toplam puan, hem maç başına puan ortalaması, hem de lig sıralaması ortalamasına göre Beşiktaş ve Galatasaray birbirine fazlası ile yakınken Galatasaray’ın 13 sezonun 4’ünde ilk dördün içerisinde bile yer alamaması aslında inişli çıkışlı grafiğine işaret ediyor. 

Ancak yine de tüm matematiksel veriler Galatasaray adına bu dönemin en az 1 şampiyonluk ile geçilmesi gerektiğini göstermeye devam ediyor.

Atılan toplam gol sayısına bakıldığında;

Fenerbahçe         546

              Trabzonspor        422

              Galatasaray         485

              Beşiktaş               496

Buradaki Trabzonspor adına anlamsal farklılık bir eksik sezondan kaynaklanıyor. Oynanan maç başına atılan gol sayısında ise;

Fenerbahçe          1,338

              Trabzonspor        1,116

              Galatasaray         1,188

              Beşiktaş               1,215

Fenerbahçe şampiyonluklarını elde ederken gol atıp, gol yiyerek, bol gol ile kazandı. Trabzonspor’un bu dönemdeki en az gol atan takım iken en çok şampiyon olan 2. Takım olmasının nedeni Eylül 1978’den Şubat 1979’a kadar 12,35 maç (1112 dk) gol yemeyen Şenol Güneştir! 3-3 biten maçtaki 1 puan tabii ki 1-0 biten maça göre daha az puan getiriyor. Şenol Güneş ve Trabzonspor da aslında bunu göstermiştir. 1-0 kazanılan maçlar ile elde edilen galibiyet sayısının, galibiyetin esas olduğunu öğretmiştir.

Fenerbahçe formasıyla 194 gol atan Cemil Turan üç defa gol krallığı yaşadı.

Lig tarihinde en uzun süre gol yememe rekoru Trabzonspor'un efsane kalecisi Şenol Güneş'e ait. Şenol Güneş, 1978-1979 sezonunda toplam 1112 dakika süreyle kalesinde gol görmeyerek, ulaşılması zor bir rekora imza attı. Üst üste 12 maç kalesini gole kapatan Şenol Güneş'in formasını giydiği Trabzonspor, 4. haftadaki 1-1'lik Fenerbahçe maçının ardından 17. haftadaki 1-1'lik Adana Demirspor karşılaşmasına kadar gol yemedi.

Goller

1984/85 sezonunda 65 gol ile efsanevi bir sayı ile şampiyonluğu yakalayan Fenerbahçe gol kralı çıkaramazken bu 65 golün 14’ünü İlyas Tüfekçi, 10’unu Selçuk Yula atmıştır. Bu iki isim dışında hiçbir ismin çift haneli gol sayısına ulaşamaması ile oldukça ilginç.

1985/86 sezonunda bu sefer 65 gol atarak Beşiktaş şampiyon oldu. Mirsad Kovaçeviç 17 gol, Metin Tekin 13 gol atarken bu iki isme en yakın olan üçüncü kişi de 9 golle Rıza Çalımbay’dı.

Atılan gol sayısı bakımından en ilginç sezonlar 1978/79’da Galatasaray 47 gol atarken ligi 2.sırada bitirmişti. Galibiyetin 2 puan olduğu sistemde sadece 1 maç kaybeden Trabzonspor 34 golle şampiyon oluyordu. Trabzonspor bu az gollü şampiyonluğunu 1979/80’de sadece 25 gollü şampiyonluğu ile nirvanaya çıkarmıştı. 12 galibiyet 15 beraberlik aldığı sezondaki 30 maçının 19’u 0-1 gol aralığında biterken, 5 maç da 1-1 bitiyordu.

MAÇ KAZANMA (GALİBİYETLER)

Galibiyet’in 2 puan beraberliğin 1 puan olduğu bir sistemde kazanmak ne kadar önemli ise belki de daha önemlisi kaybetmemekti. Takımların toplam galibiyet sayılarına baktığımızda, Trabzonspor’un bir sezonu da eksik iken,

Fenerbahçe          190

              Trabzonspor         178

              Galatasaray          177

              Beşiktaş               169

Fenerbahçe’nin maç kazanma sürekliliği apaçık ortada iken Galatasaray’ın galibiyet sayısı da oldukça anlamlı. Maç başına galibiyet sayısı olarak ise,

Fenerbahçe          0,4656

               Trabzonspor        0,4708

               Galatasaray         0,4338

               Beşiktaş               0,4142

Maç başına galibiyet sayısı ile apaçık ortaya çıkan ve kesinleşen bir durum var ki, o da şudur:

Fenerbahçe’nin devamlı başarılı olduğu bir 13 yıllık dönemde, Trabzonspor muhteşem bir "10 yıllık performans" gösterirken bu zaman dilimini az gollü şampiyonluklar ile süsledi. Az gol ile şampiyon olunabileceğini gösterdi. Sezonluk iniş çıkışlar ve patlamalar Beşiktaş'a 3 şampiyonluk getirirken Galatasaray bu 13 yılda anlık patlamayı şampiyonluk ile taçlandıramadı!

2000’li YILLAR

İddianın ikinci önermesi ve “yapı” kelimesinin dayanağı 2013/14 sezonundan günümüze kadar olan kısmı ifade ediyor. 

Galatasaray’ın şampiyon olamadığı 13 yıl ile Fenerbahçe’nin şampiyon olamadığı son 10 yılı aynı parametreler üzerinden kıyaslarken anlamlı bir şeyler bulmaya çalışacağız, belki de bulamayacağız. 

Ama yine de bir bakalım…

Bu 10 yıllık dönem değerlendirilirken bu dönemde ilk şampiyonluğunu yaşayan Başakşehir de tabloya eklendi. 

Bu 10 yılda Galatasaray 5, Beşiktaş 3, Trabzonspor 1 ve Başakşehir de 1 defa şampiyonluk yaşarken Fenerbahçe tarihinin en uzun şampiyonsuz dönemini geçiriyor, aynı Galatasaray'ın 1970'lerde yaşadığı gibi...

10 yıllık dönemde takımların aldığı toplam puanlara bakıldığında,

               Galatasaray         718

               Beşiktaş              700

               Trabzonspor        607

               Başakşehir           635

               Fenerbahçe          717

Bu takımların tamamı aynı sayıda maç oynadığı için maç başına puan ortalamasına bakmaya gerek yok.

Görünen tabloda Galatasaray, Beşiktaş ve Fenerbahçe arasında anlamlı bir fark yok iken, özellikle Trabzonspor ve Başakşehir açıkça "toplam puanda" bu 3 takımın gerisinde kalıyor. Fenerbahçe’nin Galatasaray’dan sadece 1 puan az toplamasına rağmen Galatasaray'ın 5, Fenerbahçe'nin 0 şampiyonluk sayısı oldukça dikkat çekici. Bu tabloya göre, toplam elde edilen puanlar üzerinden bir şampiyon olunma projeksiyonu çizilirse bu grafik 3 Galatasaray, 3 Fenerbahçe, 2 Beşiktaş, 1 Başakşehir, 1 Trabzonspor şeklinde olmalıydı. Ama öyle olmadı. Çünkü sezonlar arasındaki iniş çıkışlar çok büyüktü.

10 yıllık ortalama lig sıralamasına bakıldığında,

               Galatasaray         3,6

               Beşiktaş               3,1

               Trabzonspor        4,8

               Başakşehir           4,1

               Fenerbahçe          3,1   olduğunu görüyoruz. 

Bu şu anlama geliyor, 10 yıllık sıralama ortalamasında Fenerbahçe ve Beşiktaş ligi en üst sırada bitiren 2 takım olması gerekiyordu. 

5 şampiyonluğu bulunan Galatasaray ise ancak 3.sırada yer alabildi. Ancak yine toplam puandaki gerekçe burada da karşılığını bulmuş oluyor, çünkü sezonlar arasındaki iniş çıkışlar çok büyüktü.

Lig sıralaması tablosunda en dikkat çekici olan bu 10 yılda hiç şampiyonluk yaşayamayan Fenerbahçe’nin 6 defa lig ikincisi olmasıydı. Diğer yandan Galatasaray ise ya şampiyon olduğunu ya da ilk 4’e dahi giremediği açıkça göstermiş oldu. Galatasaray ligin tepesine tutunduğunda şampiyon oluyordu, yukarılara çıkamadığında ise ilk 4'e giremiyordu. Beşiktaş ya bu iki takımın gerisinde kalıp üçüncü ya da ligi şampiyon tamamladığı bir dönem yaşadı.

Atılan toplam gol sayısına bakıldığında;

Galatasaray          702

               Beşiktaş               678

               Trabzonspor        585

               Başakşehir           564

               Fenerbahçe          691

Galatasaray 10 sezonda yaşadığı 5 şampiyonluğun hakkını verircesine en çok gol atan takım durumunda. Tablonun şaşkınlık yaşadığı durum yine Fenerbahçe’de! Bu dönemin en çok gol atan 2.takımı hiç şampiyon olamayanı, diğer yandan en çok ikinci olanı!

Ancak atılan gol sayılarında şöyle ilginç bir tablo var. 

Son 3 sezonda şampiyonlar Trabzonspor, Galatasaray, Galatasaray olurken, son 3 sezonun ikincisi ise sabitti, Fenerbahçe! Son 3 sezona kadar bu 5’li arasında  ligin en çok gol atan takımı şampiyon olmuştu fakat bir istisna ile beraber, Fenerbahçe bir sezonda en çok gol atan takım olmasına rağmen şampiyon olamamıştı. Bunun yanında son 3 sezonun en çok gol takımı hiç şampiyon olamayan lig ikincisi Fenerbahçe!

Galibiyet sayılarına bakıldığında ise;

Galatasaray         217

               Beşiktaş               208

               Trabzonspor        172

               Başakşehir           180

               Fenerbahçe          211

3 puanlı lig sisteminde anlamlı olan berabere kalarak alınacak olan 1 puan değil, kaybedilse bile devamlı alınması gereken 3 puan yani galibiyetti. 

Süper Lig’in 10 yıllık tablosu da bunun ispatı oldu.

10 yıl boyunca -tamamında- en çok maç kazanan takım şampiyon oldu. En az maç kaybeden değil, en çok maç kazanan takımın şampiyon olması şunu gösteriyordu, kaybetmemek değerli ancak kazanmak şampiyon yapıyor. Gayet anlamlı ve büyük bir istatistik olarak burada duruyor!

Galibiyet sayısı bir yana sanki daha anlamlı olan veri ise galibiyet yüzdesi. Bu alanda 2022/23 ve 2023/24 sezonlarındaki oranlar İNANILMAZ! Örneğin 2023/24 sezonunu ikinci bitiren takımı Fenerbahçe’nin galibiyet yüzdesi %82 idi. Bu şu demek Fenerbahçe önceki 9 yılın şampiyonundan daha fazla maç kazanmasına rağmen ikinci oldu. Çünkü şampiyonluk için bir takımın çok iyi olması değil, en iyi olması gerekiyordu ve Fenerbahçe'den daha iyi bir takım vardı.

Daha da ilginç olan ise son 10 yıldaki galibiyet ortalamasına bakıldığında,

Galatasaray          %61

               Beşiktaş               %59

               Trabzonspor        %48

               Başakşehir           %51

               Fenerbahçe          %59

Son 10 yılın 8 şampiyonu (Beşiktaş+Galatasaray / %59+%61) ile hiç şampiyon olamamış (Fenerbahçe %59) takımın 10 yıllık galibiyet ortalaması arasındaki fark sadece %1

Son 10 yılda 3 defa şampiyon olmuş Beşiktaş ile hiç olamamış Fenerbahçe'nin galibiyet yüzdeleri aynı!

Peki bu neden böyle oldu? Bunun dünyada örneği var mı?

Eğer bir ligde çok baskın bir takım var ise örneğin,

Premier Lig’de son 7 yılı 6 defa Manchester City kazandı, yaklaşık olarak bu dönemdeki ikinci hep Liverpool’du. O bir şampiyonluğu da Liverpool aldı.

Bundesliga’da son 12 yılın 11’inde şampiyon hep Bayern Münih’di yaklaşık olarak ikinci hep Dortmund’du. O bir şampiyonluğu da Leverkusen aldı.

Serie A’da Juventus’un 9 yıl üstüste süren şampiyonluğunun ardından İnter, Milan, Napoli ve İnter olmak üzere 4 farklı şampiyon çıkardı. Serie A tarihinin toplam şampiyonluk sayıları Juventus 36, İnter 20, Milan 19 ve Genoa 9. Yani en çok şampiyon olanların hepsi Juventus hegemonyası sonrasında kendine yer bulmuş.

La Liga’nın 3 büyük şampiyonu var, Real Madrid 36, Barcelona 27 ve Atletico Madrid 11. Son 4 yılın şampiyonları ise Atletico Madrid, Real Madrid, Barcelona, Real Madrid.

Ligue 1’de son 12 yılın 10’unda şampiyon olan takım PSG. Bir Lille ve bir de Monaco şampiyonluğu var.

Liga Portugal’ın 3 büyük şampiyonu var. Benfica 38, Porto 30 ve Sporting Lizbon ise 20 defa şampiyonluk yaşadı. Son 3 yılın şampiyonları Porto, Benfica ve Sporting.

Hollanda Eredivisie’nin 3 büyük şampiyonu var. Ajax 36, PSV 25 ve Feyenoord 16. Son 3 yılın şampiyonları ise Ajax, Feyenoord ve PSV

Gerek Türk futbolunun 1970’leri ve Trabzonspor, gerekse de Avrupa futbolunun en büyük liglerinin dönemsel en büyük güçleri (Manchester City, Bayern, Juventus, PSG) hariç, 10 yıllık bir periyot içerisinde lig tarihinin en başarılı takımı eğer bu başarısını puan, galibiyet, gol olarak günümüze taşıyorsa şampiyon oluyor. Hem gol atıp, hem kazanıp hem de şampiyon olamamasının bir örneği yok.

Peki bunun nedeni nedir? Yapı mı? Çok başarılı Galatasaray mı?

Nedenlerine dair mantıklı ya da mantıksız yüzlerce yorum yapılabilir, ancak şampiyon olunamayan bu yıllardaki kriminal olaylar da başka bir yazının konusu…

Türkiye’nin en çok şampiyon olan iki takımının tarihlerinin “şampiyonsuz” dönemlerini, mümkün olduğunca aynı kıstaslar çerçevesinde kıyaslamaya çalıştık.

Sonuç olarak görülen şu,

·   Galatasaray’ın 13 yıllık şampiyonsuz döneminde toplam puan, maç başına ortalama puan, atılan gol, lig sıralaması ortalaması ve alınan galibiyet sayısı bakımından HİÇBİR parametrede ilk 2’de yer almadığını görüyoruz. Ancak kimi sezonlarda, çok iyi gösterdiği anlık/dönemsel performanslar ile bu 13 yılda en az 1 belki de 2 şampiyonluk yaşayabilirdi.

·   Fenerbahçe 10 yıllık şampiyonsuz döneminde, toplam puan, atılan gol, galibiyet yüzdesi ve lig sıralama ortalaması parametrelerinin TAMAMINDA ilk 2’de yer alıyor. Kimisinde açık ara ilk 2’de kimisinde ise 1.sırada yer alıyor. Bu 10 yıl içerisinde Fenerbahçe’nin çok kötü performans gösterdiği sezon sayısı 2. Çok çok  iyi performans gösterdiği sezon sayısı 5. Bu dönemde Fenerbahçe’nin en az 3 belki de 4-5 şampiyonluk yaşaması beklenmişti.

Peki neden yaşayamadı… “YAPI” mıydı sebebi?

Bilinmeyen, ispatlanamayan bir şeye (yapı) karşı çok iddialı konuşmak safsatanın kaosundan başka bir şey yaratmayacaktır. Ancak yaşanmış, yaşatılmış, matematiksel, değiştirilemez, yalanlanamaz olgulardan sonra ne olduğuna dair belki bir fikir yürütebiliriz.

Yaşanmışlıkları ve bunların matematiğini değerlendirip tartışmak istemeyenleri ise doğrudan Okan Bey’e havale edeceğiz 😊 

Tartışmak tabii ki sonuçları değiştirmeyecek, tabii ki arama motorlarına geçmiş yılların şampiyonları yazıldığında listelerde ikinciler anlamlı bir yer bulmakta zorlanacak, kupalar sadece şampiyonların müzelerinde olacak.

Fakat hayatın bütününe bakıldığında “sonuçları asla değişmeyecek olayları anlamlandırma çabası” değil midir düşünmek… 

Kazanmak mıdır asıl amaç, her ne şekilde ve nasıl olursa olsun (?)